Liberaalchristendom.nl publiceerde een Top10 van Must Reads voor theologen. Bekijk de lijst hier.
Hoe reageren theologen op de tien genoemde titels?
Vertrouwd, maar niet de agenda van nu
Frits de Lange
De lockdown was ook voor mij tijd om opruiming te houden: ik ben ongeveer tweederde van mijn bibliotheek kwijt. Een flinke boedelbak ging naar een bevriende predikant met contacten in Oost-Europa, en de rest de papiercontainer in. Ter geruststelling: alle boeken op het lijstje, op Willem Barnard na, staan nog in de kast. Omdat het klassiekers zijn (Augustinus), omdat ik er al een levenlang mee verbonden ben (Bonhoeffer), omdat ze mijn binnenkant voeden (Sölle), omdat ze de historische Jezus uit het harnas van het dogma (Schillebeeckx) en de kerkvaders (Schüssler Fiorenza) bevrijdden, omdat het boek het laatste constructieve theologisch ontwerp van betekenis in Nederland was (Dingemans), of omdat het boek helpt om secularisatie te begrijpen (Taylor).
Voor het overige ben ik het wel eens met Sytze Ypma: het is een wat belegen lijstje met vooral mainstream titels uit de jaren zeventig en tachtig, de tijd dat ik zelf studeerde (Berkhof!).
Met deze boeken kunnen we de turbulente tijden waarin we nu leven niet begrijpen en theologisch tegemoet treden. We staan immers voor twee enorme uitdagingen: de klimaatcrisis overleven en mondiaal leren samenleven met mensen die totaal anders denken en geloven dan wij. Een theologie die vandaag niet aan die agenda werkt, draagt wat mij betreft weinig bij.
Het zijn urgente kwesties; ik las net ‘Oog in oog met Gaia’ van de Franse filosoof Bruno Latour en ben nog niet van de schrik bekomen. We moeten nu een krachtig ecologisch en geopolitiek bewustzijn ontwikkelen en niet bang zijn dat we daarbij soms onze ‘klassieken’ achter ons moeten laten. We kunnen ons in elk geval de luxe van kerkcentrische, binnenchristelijke theologie niet langer veroorloven. John D. Caputo, Richard Kearney, Catherine Keller – dat zijn auteurs die mij persoonlijk daarbij helpen. Zijn ze liberaal? Eerder radicaal: ze gaan geen vraag uit de weg, zelfs die naar ‘God’ niet.
Frits de Lange is hoogleraar Ethiek aan de Protestantse Theologische Universiteit, vestiging Groningen, www.fritsdelange.nl
Geen openheid voor dwarse theologie
Elsje Pot
Enige verwondering riep het lijstje boeken dat elke theoloog gelezen zou moeten hebben wel bij mij op: maar twee vrouwen en Augustinus, Barnard, Berkhof, Schillebeeckx, is dat wat ik me bij liberale theologie moet voorstellen? Ik zeg er meteen maar eerlijk bij dat ik geen van deze door mannen geschreven boeken heb gelezen, dus wie weet, moet ik mijn mening herzien als ik ze wel gelezen heb. In ieder geval herken mij niet in het commentaar van Sytze Ypma dat ‘We beseffen dat de Top 10 een liberaal-theologische stempel draagt’. Blijkbaar stel ik me bij liberale theologie toch iets anders voor.
Van de tien boeken heb ik er vijf gelezen en één daarvan had ik in mijn ‘must reads’ opgenomen. Op de Top 10 had het door mij genomineerde ‘Beyond God the Father’ (Voorbij God de Vader) van Mary Daly niet misstaan. Dat mis ik het meeste aan deze Top 10, een openheid voor, laat ik het maar, dwarse theologie noemen. Het moge zo zijn dat verschillende genoemde boeken destijds mogelijk als dwarse theologie aan te merken waren, maar dat zijn ze inmiddels niet meer. Als één van de kenmerken van een klassiek werk noemt Sytze Ypma ‘werken die… een paradigmawisseling hebben ingeluid’. Die potentie bezit het boek van Daly. Maar zo lang het voor sommigen nog een verrassing is dat Elisabeth Schüssler Fiorenza met ‘Ter herinnering aan haar’ (In memory of her) in de Top 10 staat en anderen er nog nooit van gehoord hebben (zoals we in Trouw konden lezen), zal een paradigmawisseling aan de hand van het boek van Mary Daly er niet in zitten.
Tenslotte nog een vraag: hoe representatief is een Top 10 als er 60 mensen hebben meegedaan, waarvan maar een vijfde deel vrouw is?
Elsje Pot was o.a. arbeidspastor in Gelderland en werkt nu als stadspredikant te Arnhem.
Wat lezen gemeenteleden en jonge theologen?
Sake Stoppels
Een mooie lijst waarvan ik zes boeken in mijn boekenkast heb staan. Als praktisch theoloog doet het me natuurlijk geen deugd dat de wereld van de praktische theologie alleen door Gijs Dingemans wordt vertegenwoordigd. Maar misschien is het wel inherent aan de praktische theologie dat het de decennia, laat staan de eeuwen (Augustinus!) niet overleeft. Opmerkelijk is wel dat het boek van Taylor het enige is van na 2000. Het jongste theologische boek in de lijst is dat van Dingemans (2000). De laatste 20 jaar ontbreekt dus. Zegt dat iets? Je zou zeggen dat we in de laatste twee decennia enorme veranderingen hebben meegemaakt en dat er dus alle reden is voor goede theologie, maar dat is theologisch kennelijk nog niet voldoende verwerkt. Misschien kan dat ook niet en is er meer afstand en tijd van rijping nodig.
Ik heb overigens wel de indruk dat de Top 10 vooral ontstaan is door de inbreng van theologen die al wat langer meedraaien. Ik ben wel benieuwd naar de favorieten van jonge theologen, zowel met een academische als een HBO achtergrond. De lijst zou er vrijwel zeker heel anders uit gaan zien. Misschien een idee voor een nieuw, breder opgezet onderzoek?
Wat hier ook interessant is, is de mogelijke spanning met wat gemeenteleden lezen. In een recent nummer van het theologische tijdschrift Inspirare (2020-3) stond een artikel over de theologie in de dagboeken van Sarah Young, al jarenlang een topper bij christelijke boekverkopers. Bij navraag viel het me herhaaldelijk op dat theologen haar dagboeken helemaal niet kennen. Is er een kloof tussen wat predikanten lezen en wat hun gemeenteleden tot zich nemen? Dat zou ook een mooi onderwerp voor onderzoek zijn…
Sake Stoppels is lector theologie aan de CHE (Ede) en beleidsmedewerker binnen de Dienstenorganisatie van de PKN
LIBERAAL CHRISTENDOM 