Liberaalchristendom.nl publiceerde een Top10 van Must Reads voor theologen. Bekijk de lijst hier.
Hoe reageren theologen op de tien genoemde titels?
Peulenschil
Hennie Burggraaff
Hoe je ertoe kunt komen de Top 10 must reads van theologen ook echt te lezen…
Het had voor de hand gelegen dat ik, afkomstig uit een gereformeerd nest, theologie was gaan studeren in Kampen of aan de VU in Amsterdam. Maar in mijn DNA zat blijkbaar ook de oecumenische gezindheid van mijn grootvader. Eind jaren ’20 van de vorige eeuw vertrok hij naar Nederlands-Indië ‒ mede vanwege de ruzie rond het al dan niet spreken van de slang in het paradijs ‒ om in het onderwijs te werken, en preekte hij regelmatig op zondag voor een divers kerkelijk publiek.
Het werd voor mij Utrecht, waar eind jaren zeventig allerlei kerkelijke opleidingen te vinden waren: rooms-katholiek, oud-katholiek, baptist, vrij-evangelisch en hervormd. Het leidde tot boeiende gedachtewisselingen in de collegebanken tijdens deze existentiële periode van mijn bestaan, maar dit gebeurde nog veel meer buiten de studie in het theologisch dispuutsleven. Je kwam één avond per week bij elkaar en bestudeerde samen theologische boeken.
De meeste boeken uit de Top 10 werden dáár gelezen, niet op college! Na de studie ben ik met een klein groepje verder gegaan. Het eerste boek was Jezus, het verhaal van een levende van Edward Schillebeeckx, ook in de Top 10. De nog steeds bestaande leesgroep dankt zijn naam aan Schillebeeckx: Peulenschil.
In de studie theologie heb ik mij gespecialiseerd in oecumene, godsdienstwetenschappen, Nieuwe Testament en met name de vroege kerk. Het boek Ter herinnering aan haar van Elisabeth Schüssler Fiorenza, over de onzichtbare geworden rol van vrouwen in de vroege kerk, leidde bij mij tot een paradigmashift: Let op, er staat meer dan er staat, zeker als het gaat om vrouwen in de bijbel.
Het boek Het Christendom en de wereldreligies (redactie Judith Frishman en Staf Hellemans) zou ik graag als nummer 11 aan het lijstje toevoegen. Een boek niet over de religies, maar vanuit geleefd geloof geschreven.
Samen lezen maakt deze Top 11 tot een Peulenschil!
Hennie Burggraaff is programmamaker Radio KRO-NCRV
Poëzie
Peter van de Peppel
Hoe nietig is het bestaan van een predikant in een kleine stad, voorheen Rhenen nu Assen. Kerkdiensten voorbereiden, bezoeken brengen, vergaderingen bijwonen, et cetera. Daar komen nu ook nog onlinevieringen bij en de vraag hoe die voor te bereiden. De zelfstudie leidt een kommervol bestaan. Maar in de verte, over een jaar, lonkt het emeritaat! Dan komt de grote zomer die ik lezend onder een vijgenboom zal doorbrengen. Om alles in te halen en al die namen te gaan raadplegen die mijn zeer geleerde collegae ter sprake brengen in hun commentaren. Zodat ik op het gebied van theologisch armpje drukken ook mijn mannetje zal weten te staan.
Hoe ging het tot nu toe? In de periodes van studieverlof heb ik mij gretig op literatuur gestort om bij te lezen. Mijn lijstje bevatte de namen van boeken die me nieuwe inzichten gaven: Charles Taylor over secularisatie en onze samenleving. Marc Ouaknin over een postmoderne joodse benadering van de Tien Woorden. E.P. Sanders over een niet Lutherse benadering van Paulus. Taede Smedes die bij mij het kwartje eindelijk voorgoed deed vallen, dat religie niet verdwijnt in onze samenleving maar van verschijningsvorm verandert.
Er had natuurlijk ook een dichtbundel bij gemoeten, dacht ik te laat. Want in de poëzie, zelfs van onze dagen, ruist en zindert het van de religieuze invalshoeken. Wie veel poëzie leest blijft als vanzelf op de theologische hoogte. Ik noem de namen van Joost Baars, Marije Langelaar en Mieke van Zonneveld.
Als theologische poëzieklassieker zou ik vast de Verzamelde Gedichten van Willem Barnard/Guillaume van der Graft hebben gekozen. Die bevatten ook zijn liederen. Die poëzie heeft mijn theologische ruggengraat gevormd. Ik sluit daarom af met de goede raad die Willem ooit zelf schreef in mijn bibliofiele uitgave van Stille Omgang.
Beste Peter,
Het is beter
ginds in Rhenen,
niet te wenen
om het kwaad
dat bestaat,
maar te lezen
wat zal wezen
vroeg of laat:
opgeschreven
voor het leven
goede raad.
Peter van de Peppel is poëzieliefhebber en predikant van de Protestantse kerk in Assen.
Liberale theologie is bevrijdend
Hans Alma
Ik moet bekennen dat ik bedenkingen heb bij een Top 10 van ‘Must Reads’ voor theologen. Ik heb genoeg van alle rankings waarin onze samenleving grossiert en die vooral veel kwaliteit naar de marge duwen. Anderzijds is aandacht voor liberale theologie in deze tijd van levensbeschouwelijke armoede me zeer welkom. Dus heb ik het artikel in Trouw over de Top 10 en de reacties daarop met veel belangstelling gelezen. Maar helaas bevestigt ook deze ranking mijn mening dat veel kwaliteit buitengesloten wordt.
Het grappige is dat toen ik daarnet liberaal-theologische wilde schrijven, mijn computer daar liberaal-conservatieve van maakte. Dat past eigenlijk wel, want vooruitstrevend kan ik dit lijstje boeken niet noemen. Andere commentatoren hebben daar al op gewezen. Natuurlijk gaat het om klassiekers die in hun tijd vernieuwend waren, en het is belangrijk die te blijven bestuderen. Maar als we het over liberaal hebben in relatie tot theologie, versta ik dat graag als bevrijdend. En bevrijdende theologie houdt zich naar mijn mening bezig met de interpretatie en vitalisering van (bijbelse) teksten en verhalen in het licht van de uitdagingen waar iedere tijd mensen voor stelt. En die uitdagingen zijn nu bepaald anders dan in de tijd waarin de meeste theologische werken uit de Top 10 werden geschreven.
Ik mis bijvoorbeeld aandacht voor ecotheologie en zwarte theologie, om maar twee cruciale thema’s te noemen. Met deze Top 10 lukt het de (liberale) theologie vrees ik onvoldoende de urgentie van hedendaagse problemen zinvol te adresseren. En als theologie iets nodig heeft om betekenisvol te zijn in de ‘secular age’ die door Charles Taylor zo mooi beschreven wordt, is het relevantie voor waar we op dit moment als wereldbewoners staan in onze verstrengeling met andere levens- en bestaansvormen.
We hebben een theologie nodig die, voortbouwend op klassiekers, komt tot heel nieuwe manieren om over onszelf en onze relaties na te denken.
Hans Alma is hoogleraar geestelijke zorg en religieus-humanistische zingeving aan de faculteit Religie en Theologie aan de VU.
LIBERAAL CHRISTENDOM 