Preek van Piet van Genderen

Juryrapport

Een degelijke, gebalanceerde preek, over de bloedtekst (Mat. 27: 25). Een mooi opgebouwde oproep om terughoudend te zijn met oordelen, zeker als die leiden tot geweld of bloedvergieten zoals we in de actualiteit zien gebeuren. Beter is het om het bloed van Jezus te verbinden met genade dan met een oordeel.

Piet van Genderen komt uit Alblasserdam en werkte voorheen in de verzekeringsbranche.

___

Eigen schuld?

Waarschijnlijk kennen wij allemaal mensen die tegen advies en beter weten in besluiten hebben genomen die verkeerd zijn uitgepakt. Soms met ernstige gevolgen, zoals een krantenkop van april dit jaar vertelt. “Ziekenhuis deelt longscan van man die Astra Zenica weigerde en corona kreeg: Wanhoop stond in zijn ogen.”

Het doet denken aan de rijke man en arme Lazarus over wie Jezus vertelt. De rijke man die na een Godloos leven vanuit het dodenrijk Abraham smeekt om Lazarus hem een druppel water te laten brengen. Eigen schuld, zeggen wij dan. Moet je maar beter nadenken.

“Zijn bloed kome over ons en onze kinderen.” De vraag die wij ons vandaag stellen is of die volksuitroep in Jeruzalem ook in de categorie eigen schuld valt. Want zo is het vanaf de vroegchristelijke tijd vaak uitgelegd. Alle leed dat de Joden is overkomen, als godsdienst of ras, hebben zij over zichzelf afgeroepen. Als een straf van God voor het verwerpen en doden van Jezus van Nazareth. Fanatici hebben zelfs de term Godsmoordenaars in de mond genomen. Het vormt een giftig alibi om uitingen van Jodenhaat te billijken, aan te moedigen of er zelfs aan deel te nemen.

Overigens doet de apostel Paulus een soortgelijke uitspraak als het Joodse volk. Tegen de mensen in Korinte die niets van zijn boodschap willen weten. ”U roept zelf het onheil over u af!” Zou het soms gangbaar taalgebruik zijn geweest?   

Natuurlijk hebben christenen ook gekeken naar het Oude Testament. Waarin, kort door de bocht gezegd, een patroon zichtbaar is van zonde, straf, genade. En ja, het verbondsvolk heeft veel moeten lijden. Oorlogen, bezetting en onderdrukking, deportatie, ballingschap en slavernij. In de tijd van koningin Ester zelfs een onverhulde poging tot volkerenmoord.

Vooraanstaande kerkvaders als Augustinus hebben de eigen schuld opvatting met felheid uitgedragen. Maarten Luther, ook van hoge statuur, doet eraan mee. Onder meer met zijn schotschrift “De Joden en hun leugens”. Adolf Hitler maakt er gretig gebruik van en noemt Luther de beste Duitser ooit.

En hoe zit het in ons eigen land? De opstellers van de invloedrijke Statenvertaling hebben in de kanttekeningen gesteld dat al onder Romeins bewind de eerste straf voltrokken is. Anti-Joodse geluiden zijn in onze samenleving vaak te horen geweest, zelfs bij leidende politici als minister-president Hendrik Colijn in de jaren dertig. Ook in onze tijd woekert het antisemitisme onverminderd voort.

Primair is de vraag of de uitroep van een mensenmenigte representatief is voor de mening van een volk als geheel. Want in de ban van groepsdenken en onder groepsdwang verliezen zelfs weldenkende mensen hun kritische zin en gaan mee met de luidruchtige meerderheid.

Voorbeelden zijn er genoeg. Donald Trump drijft met een enkele suggestieve opmerking zijn aanhangers richting het Capitool. Geert Wilders ontlokt zijn publiek met gemak de minder Marokkanen uitspraak. En reken maar dat de Joodse geestelijk leiders destijds heel hun gezag en kunnen op listige wijze in stelling hebben gebracht door Jezus weg te zetten als een loser, een nep Messias en een Godslasteraar.

Theologen en anderen die de volksuitspraak in Jeruzalem zo’n explosieve interpretatie geven, hebben in ieder geval verzuimd om de psychologische dynamiek van een mensenmassa in aanmerking te nemen.

En verder is het een oordeel dat mensen zichzelf aanmeten. Notabene over het volk waarmee de heilige God een exclusief verbond heeft gesloten. Je moet maar durven. Christenen weten toch dat het oordeel over mensen uitsluitend aan God toekomt. En bovendien blijft het sluitstuk van de genade compleet buiten beeld. 

Daarom, denk ik, doen wij er goed aan om nadrukkelijk afstand te nemen van de kwaadaardige eigen schuld theorie. Wat dan, zegt u? Wel, beter is om te gaan luisteren naar wat Jezus Christus zelf over zijn bloed zegt.

Aan de vooravond van zijn gevangenneming, bij de viering van het Pesachmaal zegt hij. “Dit is mijn bloed, het bloed van het verbond, dat voor velen wordt vergoten tot vergeving van zonden.”  De apostelen hebben in hun verkondiging en zendbrieven bij herhaling op die verlossende en heling brengende mededeling gewezen.

Zo bezien verdraagt het vergoten bloed van Jezus absoluut geen destructieve uitleg, maar is het juist een symbool van de rijke genade die God ons in overvloed schenkt. Amen